Araç direksiyon sistemleri (hidrolik direksiyon, elektrik destekli direksiyon — EPS, rack & pinion, direksiyon kutusu, rot/rot başı, tie-rod vb.) sürüş güvenliği için hayati öneme sahiptir. Direksiyonla ilgili en küçük bir anormallik bile trafik güvenliğini olumsuz etkileyebilir; bu yüzden “direksiyon titriyor”, “direksiyon boşluğu”, “direksiyon sertleşti”, “direksiyon sesi geliyor” gibi belirtiler kesinlikle göz ardı edilmemelidir.
Direksiyon sisteminin ana bileşenleri
Direksiyon kutusu / rack & pinion (dişli grubu): Direksiyon açısını tekerleklere iletir. Direksiyon pompası (hidrolik sistemlerde): Hidrolik basıncı sağlar. Elektronik Power Steering (EPS): Elektrik motoru + sensörlerle destek sağlar. Rot kolu, rot başı, tie-rod (bağlantılar): Ön tekerleğin doğrultusunu kontrol eden bağlantılar. Hortumlar, bağlantı kelepçeleri, direksiyon yağı rezervuarı, rulmanlar. Bu parçaların her biri ayrı ayrı arıza kaynağı olabilir; arıza tipine göre teşhis ve tamir yöntemi değişir.
En sık görülen direksiyon arızaları
Aşağıda Türkiye’de kullanıcıların direksiyon arızası, direksiyon titremesi, direksiyon boşluğu, direksiyon sesi, direksiyon sertleşmesi, direksiyon yağı kaçağı, direksiyon pompası arızası, rot başı değişimi, rot ayarı, direksiyon kutusu, EPS arızası uyumlu biçimde maddelendirildi.
A) Direksiyonda titreme
Belirti: Hızlandıkça veya fren yaparken direksiyonda titreşim.
Muhtemel nedenler: Ön balans/rot balans bozukluğu, warped (çarpılmış) fren diskleri, aşınmış rot başı veya tie-rod, gevşemiş tekerlek somunları.
Ne yapılmalı: Lastik balansı ve rot balans kontrolü, rot başı ve tie-rod muayenesi, fren disklerinin kontrolü. Bosch gibi teknik servis kaynakları direksiyon titremesinin süspansiyon/rot bileşenleriyle sıkı ilişkisine dikkat çeker.
B) Direksiyon boşluğu
Belirti: Direksiyonun belirli bir açıda “boşluk” yapması, yönlendirme gecikmesi.
Muhtemel nedenler: Aşınmış direksiyon kutusu, rack & pinion iç boşlukları, gevşek veya aşınmış rot başı / tie-rod, direksiyon mili bağlı parçalarında oynama.
Ne yapılmalı: Direksiyon kutusu/rack muayenesi; rot başı/tie-rod uçlarının kontrolü. Eğer kutu içi aşınma varsa genelde parça değişimi gerekir.
C) Direksiyon sertleşmesi
Belirti: Araç stop halde veya düşük hızda direksiyon zor dönüyor.
Muhtemel nedenler: Hidrolik destek eksikliği (sızıntı veya pompa arızası), kayış gevşemesi, EPS motor/sensör arızası, düşük direksiyon yağı seviyesi.
Ne yapılmalı: Hidrolik hortum kontrolü, yağ seviyesi, pompa çalışması ve kayış gergisi kontrolü; EPS arızalarında arıza kodu taraması gerekir. Hidrolik pompa arızası genelde ses (gıcırtı/ıslık) ve yağ kaçağı ile birlikte görülür.
D) Direksiyon sesi
Belirti: Viraj alırken ya da direksiyon çevirirken tıkırtı, gıcırtı, uğultu duyulması.
Muhtemel nedenler: Aşınmış rot başı/tie-rod, yırtılmış toz kapağı (rack boot) sonucu kirlenme, pompada rulman veya iç aşınma, EPS aktüatör motoru sorunları.
Ne yapılmalı: Ön aks bağlantılarının kontrolü, rack toz boot’larının incelenmesi, direksiyon pompası/EP sargı kontrolü.
E) Direksiyon yağ/akıntısı
Belirti: Aracın altına kırmızı/mavi kahverengi yağ damlası, direksiyon kuyruğunda azalması.
Muhtemel nedenler: Hortum çatlağı, sızdıran contalar, pompa gövdesi çatlakları, rack sızdırmazlık elemanlarının bozulması.
Ne yapılmalı: Sızıntı noktası tam tespit edilmeli; hortum/keçeler değiştirilmeli veya gerekiyorsa rack/pompa yenilenmeli. Düşük seviye nedeniyle pompa zarar görmeden müdahale önemlidir.
F) EPS (Elektrikli Direksiyon) arızaları — “EPS uyarı lambası
Belirti: Gösterge ışığı, zaman zaman destek kaybı, düzensiz direksiyon tepkisi.
Muhtemel nedenler: Sensör arızası, kablo/bağlantı problemi, kontrol ünitesi yazılım hatası, elektrik motorunun veya tahrik sisteminin arızası.
Ne yapılmalı: OBD taraması + EPS hata kodları okunmalı; bağlantı, topraklamalar ve sigortalar kontrol edilmeli. Bazı EPS arızalarında parça değişimi gereklidir; tamir mümkünse maliyet düşer.
Teşhis: Evde yapılabilecek kontroller & ustaya götürmeden önce
Görsel kontrol: Direksiyon yağı seviyesi, hortumlarda çatlak, toz kapağı yırtığı, yağ lekesi var mı?
Ses testi: Motor çalışırken direksiyonu çevir; düşük hızda ve rölantide çıkan gürültü hidrolik pompaya işaret edebilir.
Oynama testi: Araç zeminde iken tekerleği çevirip oynama kontrolü (tekerlek kilitli iken iki el ile direksiyon sallayın. Oynama hissi varsa rot/baş veya tie-rod kontrolü gerekir).
Lastik/balance kontrolü: Titreşim varsa önce lastik balansı ve jant zararına bak. Bu ilk kontroller arızanın evde görülebilir işaretlerini tespit eder; kesin teşhis genelde lift/kriko ve uzman görüşü gerektirir.
Tamir seçenekleri ve adım adım onarım
Rot başı / tie-rod değişimi: Aşınma varsa parça değişir; sonra mutlaka rot ayarı (ön düzen) yapılmalıdır.
Rack & pinion tamiri / değişimi: İçine yağ kaçıyorsa veya iç aşınma varsa genelde komple değiştirme önerilir (rebuild seçenekleri bazı modellerde mevcut). Değişim sonrası rot ayarı şart.
Direksiyon pompası: Gürültü, sızıntı veya düşük basınçta pompa onarımı/yenisi; hortum ve keçe değişimiyle birlikte yapılmalı.
EPS arızası: Hata kodu tespitinden sonra sensör, kablo veya kontrol ünitesi onarımı/ değişimi. Bazı elektronik üniteler yeniden programlama gerektirebilir.
Maliyet, işçilik ve güvenlik notları
Basit rot başı veya tie-rod değişimi + rot ayarı genelde uygun maliyetlidir. Rack/pin onarım veya pompa değişimi daha maliyetli olabilir; EPS elektronik ünite değişimi en pahalı seçeneklerdendir.
Güvenlik: Direksiyonla ilgili kritik parçalarda “ikinci el” parça kullanımı riskli olabilir. Özellikle rack, kutu ve EPS ünitelerinde orijinal veya kaliteli muadil tercih edilmelidir.
Önleyici bakım
Düzenli direksiyon yağı/servis aralıklarına uy; hortum ve keçe kontrollerini ihmal etme.
Sert çukurlardan kaçın; tekerleğe gelen darbeler rot başı/tie-rod ve janta zarar verir.
Lastik basıncı ve balans kontrolünü düzenli yap; düzensiz lastik basıncı direksiyon sistemine ek yük bindirir.
Direksiyon sorunları genelde üç ana kaynaktan gelir: mekanik (rack & pinion, steering gearbox, tie-rod/rot başı aşınması), hidrolik/elektrik destek (power steering pump / EPS kontrol ünitesi) ve direksiyon kolonuyla ilgili üretim/monte hataları. Aşağıda markalara göre sık rapor edilen modeller ve yaşanan sorunlar.
Honda (Civic, CR-V, HR-V, Acura Integra — 2022–2025)
Sorun: “Sticky steering” / direksiyonun zamanla zorlaşması — steering gearbox (kılavuz dişli / worm wheel) ile ilgili üretim kaynaklı sürtünme ve yay ön yüklemesi problemi.
Etkilenen yıllar: Özellikle 2022–2025 model Civic, 2023+ CR-V/HR-V ve bazı Acura Integra modelleri (büyük geri çağırma / servis kampanyası 2024).
Belirtiler: Yüksek hızda, birkaç dakika sonra direksiyonun ağırlaşması/“yapışması”; nadiren kaza raporları; bazı vakalarda kontrol zorluğu.
Ne yapmalı: Üretici servisi kampanyası kapsamında kontrol/onarım (yay değişimi, gresleme) yapıyor — öncelikle VIN ile geri çağırma/kampanya kontrolü yap.
2) Nissan Rogue (özellikle 2011; ayrıca 2021 model kuşağında iç dirsek/tie-rod end sorunları)
Sorun: EPS kontrol ünitesi montaj/solder hatası (2011 geri çağırması) ve bazı 2021 kuşağında iç direksiyon bağlantı parçalarında erken kırılma/ayrılma raporları.
Belirtiler: Gösterge lambası (EPS) yanabilir, ani güç desteği kaybı ya da iç tie-rod kopması durumunda direksiyon kontrolü beklenmedik şekilde kaybedilebilir.
Ne yapmalı: Özellikle 2011 gibi eski geri çağırma kapsamındaysanız servis ile EPS kontrol ünitesi incelemesi yaptır; 2021 ve yakın modellerde tie-rod şikâyetleri için NHTSA incelemelerini kontrol et. VIN kontrolü önemli.
3) BMW (çeşitli modeller: X3, X4, X5, X6, 2/4 serileri — Model yılları ~2015–2017)
Sorun: Elektronik Power Steering (EPS) kontrol ünitesine ilişkin üretim tolerans/lojik sorunları — EPS kontrol modülü arızası sonucu zaman zaman güç destek kaybı.
Etkilenen: BMW, belirli model yılları için gönüllü/vasıflı geri çağırmalar/Teknik Servis Bilgilendirmeleri yayınladı.
Belirtiler: EPS uyarı lambası, ani destek kaybı (manuel yönlendirme mümkün ancak daha ağır).
Ne yapmalı: BMW yetkili servise gidip EPS yazılım/ünite kontrolü ve varsa kampanya güncellemesi yaptır.
4) Toyota Prius (özellikle erken yıllar ve bazı 2004–2009 modeller)
Sorun: Direksiyon millerinde, rakor/spline veya rack bağlantılarında üretim/konsept kaynaklı deformasyon; bazı yıllarda rack/shaft hatalarına bağlı geri çağırmalar oldu.
Belirtiler: Direksiyonda aşırı oyun, bağlantı boşluğu veya bazı sürüş koşullarında zorlanma.
Ne yapmalı: Özellikle 2001–2003 ve 2004–2009 aralığındaki geri çağırma bildirimlerini kontrol et; gerekli parça değişimleri servis tarafından ücretsiz yapılmış olabilir.
5) Ford (Escape, Mariner, Explorer — 2008–2013; ayrıca 2020–2021 F-Serisi 2025 bildirilen column hatası)
Sorunlar: Bazı modellerde elektrikli direksiyon modülünün üretim/elektrik hataları; ayrıca ayrı kampanyalarda direksiyon kolonuna ait parçaların ayrılması/bağlantı hataları (daha yeni tarihlerde bazı F-Serisi için üst şaft ilgisi).
Belirtiler: Ani destek kaybı, EPS uyarısı, veya daha ciddi kolon montaj problemlerinde direksiyon üst şaftının ayrılma riski.
Ne yapmalı: Ford geri çağırma sayfası ve OEM kampanya duyuruları ile VIN kontrolü; etkilenenler için servis güncellemesi/yenileme yapılır. Yeni bildirilen kolon sorunları ciddi olduğundan yetkili servise başvuru şart.
6) Diğer dikkat çeken örnekler / markalar
Mercedes-Benz / Audi / VW: Bazı model serilerinde rack & pinion veya hidrolik pompa/bağlantı sorunları ve zaman zaman elektrikli direksiyon yazılım güncellemeleri rapor edildi (marka-model bazlı farklılık gösterir). (genel teknik kaynaklar). Genel eğilim: Yeni araçlarda EPS/electronic assist kaynaklı yazılım/hardware hataları (kontrol modülü, lehim/solder problemleri ya da sensör arızaları) sık; eski araçlarda ise mekanik aşınma (rack, tie-rod, rot başı) daha fazla ön planda.
Hızlı rehber — eğer elinde marka/model/yıl varsa ne yapmalısın?
VIN ile üretici geri çağırma / servis kampanyası kontrolü (üretici web sitesi veya yetkili servis): Aracı bildirilen bir kampanya etkiliyor mu? (örn. Honda 2024 kampanyası, BMW 2015–2017 EPS kampanyaları). Belirtileri not et: EPS lambası, direksiyonun ağırlaşma anı (hız/soğuk/uzun sürüş), tıkırtı/oynama, alt yağ lekesi. Yetkili servise git: Elektrikli destek arızalarında OBD/EPS hata kodu, mekanik arızalarda lift üzerinde görsel/elle test gereklidir. Eğer ikinci el almayı düşünüyorsan: Bu model/yıl grubunda bilinen geri çağırma/inceleme var mı kontrol et; direksiyon parçaları değişmiş mi/servis kayıtlarına bak.
Kısa uyarılar / öncelikler
Ciddi sorun (ör. direksiyon kolonundan ayrılma, iç tie-rod kırılması veya EPS aniden kapanması) acil müdahale gerektirir — aracı kullanmayı bırakıp yetkili servise git. (Bu tip konular hem Ford hem Honda gibi markaların bazı geri çağırmalarında yer aldı). İkinci el parça kullanırken dikkat: Rack, EPS kontrol ünitesi veya kolon parçalarında düşük kaliteli muadil risk taşır — güvenlik açısından orijinal/kaliteli parça tercih et.
Kaynaklar
AutoZone — Signs Of a Failing Rack and Pinion.
AutoZone — Bad Power Steering Pump: Symptoms & Replacement Cost.
Moog/Parts — Symptoms Of Bad Tie Rods. Springs-Auto
EPS blog — Common Issues with Electric Power Steering Systems.
Bosch Car Service Türkiye — Direksiyon titremesi neden olur? (Türkçe teknik açıklama).
Reuters — Honda recalling 1.7 million cars over steering gearbox issue (2024).
NHTSA recall/technical bulletins — BMW EPS recall docs & Toyota Prius recall PDFs.
Ford resmi recall/campaign sayfaları (power steering control module updates).
WardsAuto / RepairPal / MotorTrend — Nissan Rogue EPS recall ve ilgili haberler.
Teknik dergi/servis yazıları — genel EPS ve mekanik direksiyon arızaları (VehiclesServicePros, Springs-Auto).
